door: Charlotte van Keulen
‘Een persoon is alles wat die meebrengt, inclusief cultuur, maar niet ondanks cultuur’.
Op 8 februari heeft Doris Gottlieb tijdens de bijeenkomst ‘Strategische visie Sietar NL’ het gesprek geleid via de Whole Person Process Facilitation (WPPF) methode. Naar aanleiding van deze workshop een diepgaander gesprek met Doris over deze methode en hoe deze toegepast wordt om interculturele interacties te verbeteren.
‘Het mooie aan deze manier van werken is dat je op zoek gaat naar de hele mens, want je bent meer dan alleen je cultuur. Een persoon is alles wat die meebrengt, inclusief de cultuur, maar niet ondanks de cultuur’. Het is moeilijk om mensen met een volstrekt andere culturele achtergrond altijd te begrijpen, daarom is het belangrijk om iemand volledig te zien en niet alleen de focus te leggen op cultuur. ‘Deze methode creëert een container waarin het mogelijk is dat iemand emotioneel, spiritueel, fysiek als wel mentaal aanwezig kan zijn.’ Het is geen teamtraining over ‘wie zijn wij’, maar de focus ligt op een doel en er wordt een plek gecreëerd, waarin het team optimaal functioneert om het doel te verwezenlijken. ‘De bijeenkomst is dusdanig opgebouwd dat iedereen volledig als zichzelf kan deelnemen en zijn wijsheid kan inbrengen.’
‘De basis is dat de focus van consultant wordt verlegd naar de content en: hoe creëer ik de juiste setting om resultaat te bereiken.’ Op voorhand is er intensief contact met de client om hen te begrijpen en iets te creëren wat bij hen past en wat ze nodig hebben. Om er zo achter te komen wat de kern is van de vraag. ’Voorbereiding is daarbij erg belangrijk. Je zorgt voor diagnostische handvaten om te begrijpen wat de status is van het systeem en het doel van de bijeenkomst. Ik moet een diagnose stellen, maar het is van belang dat ik samen met de mensen een interventie ontwerp.’ De voorbereiding vindt plaats op een ander niveau. Men moet in de positie zitten dat ze volledig kunnen participeren. En als facilitator kan je volledig aanwezig zijn bij wat er gebeurt. ‘Dat is de grootste verschuiving als men wilt werken met deze methode.’ De voorbereiding leert je wat je gaat doen en welke interventie je ontwerpt. Verleg de focus van gedragingen, waarden, cultuur en acties naar wat het echte probleem is. ‘Everyone has a reason for being. Als je een discussie gaat voeren over elkaars culturele gedraging en waarden, weet je waar de discussie op uitloopt. Je bent het niet altijd eens met elkaars waarden, dat is waar waarden voor staan. Wat niet betekent dat je geen kennis en compassie voor elkaar kan hebben en niet vooruit kunt.’
Daarnaast zorg je dat de bijeenkomst zo is ontworpen dat alle leerprocessen aan de orde komen, zonder dat de deelnemers specifiek leren over de leerprocessen. ‘Dan krijg ik de beste resultaten. Als ik de mensen de ruimte geef om niet alleen hun ratio te gebruiken, maar dat er ook ruimte is voor creativiteit. Sommige mensen houden van praten en anderen niet. Zonder dat je expliciet maakt wie het hoogste woord heeft, creëer je juist een setting dat iedereen aan het woord komt.’
Daarbij is het erg van belang dat iedereen zich tijdens verschillende onderdelen op zijn gemak voelt en met antwoorden kan komen. Er moet een balans zijn zodat iedereen zijn zegje kan doen. Als facilitator geef je deelnemers een opdracht. ‘Vaak vragen mensen dan: ‘bedoel je dit of dat’. Als facilitator geef ik deelnemers de ruimte en vrijheid om het op hun eigen manier te interpreteren.’
Om te beginnen worden de mensen tijdens de workshop in één cirkel geplaatst. ‘Onderdelen die wij gebruiken zijn transcultureel. Een cirkel is een archetype dat al eeuwen wordt gebruikt door alle culturen. Het zit in het DNA van iedereen en wordt over de hele wereld gebruikt. Daarnaast ontwerp je een setting voor mensen die normaal gesproken in de cirkel niks zouden zeggen, zodat zij nu ook aan het woord komen. Dit doe je door mensen ook 1 op 1 en in kleinere groepen te laten samenwerken. Zodat een ieder zichzelf kan zijn.’ Een ander onderdeel is dat mensen in een kleine groep ‘hopes en fears’ uitspreken, dus niet verwachtingen. ‘Op deze manier zeg je iets vanuit je emotie. Het klinkt simpel, maar alles draait om de houding en de wijze waarop. Iedereen moet een plek vinden waarin hij/zij zich comfortabel voelt. En als facilitator manage je je eigen filter zodat je deze niet op een ander projecteert.’
Een ander belangrijk aspect is dus dat de facilitator zich bewust is van zijn eigen limitaties. ‘Je moet een innerlijke reis aangaan met jezelf, over wie je bent. Weet wat je filters zijn over cultuur en mensen. Wat projecteren mensen op mij, waar ik niet altijd op kan reageren? Hoe vertrouw ik mensen? Wat is mijn motivatie om te trainen? Het is erg belangrijk dat je je bewust bent van je eigen vooringenomenheid.’ Dit klinkt mogelijk cliché, maar hoe vaak zit een trainer in de praktijk om de tafel met anderen om goed te reflecteren op zijn of haar eigen filters? ‘Deze manier van trainen biedt mij de mogelijkheid om continu te reflecteren; wat werkte niet? Wat gebeurde er? Ik ben een commitment aangegaan om mijzelf constant persoonlijk te ontwikkelen. Want je hebt zoveel invloed, maar daar moet je je wel bewust van zijn.’
Hoe is deze methode op jouw pad gekomen? ‘In 2006 had ik een reflectiemoment. Mijn carrière ging goed, maar ik haalde er geen voldoening uit. En stelde mezelf de vraag: wat inspireert mij? Toen kwam ik uit bij de Canadees-Amerikaanse Birgitt Williams die ik ooit zes dagen had ontmoet. Birgitt Williams heeft een aanpak ontwikkeld die heet Genuine Contact™. De nadruk ligt op een participatieve benadering zodat tijdens de bijeenkomst de diversiteit van meningen, culturen en kennis behouden blijft. De bijeenkomsten zijn er op gericht dat de collectieve kennis optimaal wordt benut. WPPF is een methode die hiervoor wordt gebruikt.’
Het klinkt allemaal mooi, maar er zijn vast ook valkuilen? ‘Er zijn meerdere uitdagingen. Als facilitator een leider zo ver krijgen om de controle uit handen te geven, kost tijd en vertrouwen. Maar ook erkennen dat sommige doelen niet haalbaar zijn binnen de tijd. Dit helder krijgen, weten in te schatten en er transparant over te zijn richting de client en deze te overtuigen dat sommige dingen meer tijd kosten. Dat is moeilijk.’
Tijd is er altijd te kort, toch? ‘Het is hier nog duidelijker aanwezig, omdat je op zoek gaat naar concrete resultaten.’ Een andere uitdaging is dat je vertrouwen moet hebben in jezelf en de deelnemers. En dat je leert hoe je vragen stelt in plaats van antwoorden formuleert. ‘Heb ik nog autoriteit als ik mensen in een cirkel laat zitten? Durf ik hopes and fears te gebruiken en hoe doe ik dat dan? Soms heeft iemand er een reactie op, maar daar moet ik me niet oncomfortabel bij voelen of druk om maken. Want dan wordt het een probleem. En leer van je fouten, want niemand is perfect.’
‘In alles wat ik doe gebruik ik deze methode, ongeacht de grootte van de groep of welke doelgroep het betreft. De kracht is dat de hiërarchie wegvalt, de focus ligt op het doel en dat er gelijkheid ontstaat.’ Deze methode is relatief onbekend in Nederland. In Duitsland, Scandinavië, India, Verenigde Staten en Canada is er een groeiende groep die deze methode toepast. Birgitt Williams heeft trainers getraind, maar in Nederland zijn er nog niet veel mensen die met deze methode werken. En trainers moeten interesse hebben om het door te geven aan anderen. ‘Het heeft mij veel jaren gekost voordat ik de methode kon doorgeven aan anderen. De uitdaging is dat je wordt geconfronteerd met je referentiekader, het is confronterend op persoonlijk niveau. Nu voelt het als een kompas, dat voor mij werkt en mijn cliënten zijn tevreden.’
Nieuwsgierig geworden? Doris Gottlieb geeft als gecertificeerd trainer de Genuine Contact™ Program en geeft training, om mensen kennis te laten maken met de methodiek van Whole Person Process Facilitation. Dit wordt enkele keren per jaar aangeboden en je krijgt een certificaat van participatie. De volgende WPPF training staat gepland op 16 t/m 18 april 2018. Er zijn geen eisen bij deelname. Als je een professional wilt worden moet je een ‘code’ ondertekenen en dan is er elk jaar een reflectiemoment in een mentoring-cirkel. Daarnaast organiseert Gottlieb INHOUSE bijeenkomsten. Er is nog geen onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de methode, maar dit begint wel te komen.
Voor meer informatie neem contact op met: www.dorisgottlieb.com.